کارگاه دانش افزایی ویژه اساتید علوم عقلی حوزه علمیه خراسان

دکتر جهانگیر مسعودی

کارگاه دانش افزایی کلام  برای اساتید علوم عقلی حوزه  علمیه خراسان با عنوان " آفاق کلام قدیم و کلام جدید" با ارائۀ آیت الله سبحانی و دکتر جهانگیر مسعودی، تاریخ 28 تیرماه 1396  در مدرسۀ علمیۀ نواب مشهد برگزار گردید.
در این کارگاه که از صبح تا عصر به طول انجامید، آیت الله سبحانی و  دکتر مسعودی به ارائۀ بحث پرداختند. جلسات صبح تا بعدازظهر توسط دکتر مسعودی  ارائه گردید و آیت الله سبحانی در جلسۀ عصر از ساعت 4 تا 6 به ارائۀ بحث پرداخت. که چکیدۀ آن به شرح ذیل است:
دکتر مسعودی در جلسات اول و دوم کارگاه ضمن خوش آمد گویی به اساتید علوم عقلی حوزۀ علمیۀ خراسان به طرح بحث در کلام جدید، سیر و آفاق آن پرداخت و پس مرور مطالب جلسات گذشته عنوان کرد: پیش از این بیان کردیم که کلام جدید روشی نو در پرداختن به مسائل دینی و باورهای دینی رفتاری ما است. همچنین گفتیم اهداف و وظایف متکلم از قرار زیر است که عبارتند از: احصاء و گردآوری، تدوین و نظام بخشی، توضیح و تفسیر، اثبات و در نهایت دفاع از آنها. اما از همه مهمتر وظیفه دیگری بر دوش متکلم دنیای مدرن است که به گفته شهید مطهری آن آسیب شناسی باورهای دین و آسیب شناسی تمامیت دین است. با توجه به همین مطلب امروزه روشنفکران دینی با طرح مسائلی نوین در عرصۀ دین و باورهای دینی روبرو هستند و این پرسشها نیازمند پاسخهای نوین است. امروزه برخی از روشنفکران بر این باورند که اعتقاد به مقدس بودن کتاب الهی (در هر دینی) سبب میشود نتوانیم آن را به استنطاق بکشانیم و همین امر باعث می شود که آن متن دربرابر مسائل مطرح برای انسان مدرن توان پاسخگویی به مسائل را نداشته باشد، لذا بسیاری از مسائل مطرح شده در عرصۀ دین و باورهای دینی زمانی پاسخهای مناسب دریافت خواهند کرد که بتوان با متن مقدس وارد دیالوگ شد و آن را مطابق با دنیای امروز فهمید. اگرچه متن مقدس خود عاری از اشکال و نقیصه است اما معرفت بشری مبتنی بر آن متن میتواند دچار نقص باشد. لذا هیچگاه نباید معرفت بشری را با خود دین و متن مقدس یکی پنداشت. اگر این رویکرد نهادینه شود آنگاه با تفسیرهای نوین از متن مقدس میتوان به بسیاری از پرسشها، متناسب با نیاز جامعه امروزپاسخ گفت.
پس از جلسات دکتر مسعودی،  آیت الله سبحانی به ایراد سخنرانی پرداخت و در بارۀ عقل گرایی در عالم اسلام و لزوم آن در دنیای امروز سخن به میان آورد. این مرجع تقلید افزود: کسانی که در عالم اسلام با عقلگرایی و به ویژه با سنت تفکر فلسفی مخالف بوده و هستند نمی توانند الگوی خوبی برای تفکر اسلام و مذهب شیعه باشند. قرآن و ائمه از همه بیشتر انسانها را به تفکر عقلانی و عقل گرایی تشویق کرده اند. در تاریخ اسلام بزرگترین دانشمندان در عرصه های علمی کسانی بوده اند که عقل گرا و فیلسوف به معنای واقعی بوده اند. ابن سینا، خواجه نصیر، ملاصدرا و در این اواخر علامه طباطبایی از کسانی بوده اند که با همین رویکرد از مبانی اسلام دفاع کرده اند. اگر امروزه در دنیای مدرن کسی با فلسفه و فلسفه ورزی مخالفت کند باید از وی خواست در ازای حذف فلسفه ورزی در دین باید جانشین ارائه دهد و الا ادعای وی چندان معتبر نیست. اگر فلسفه و فلسفه ورزی در اسلام از بین برود هیچ جایگزینی برای آن در برابر شبهات به باورهای دین وجود ندارد. کسانی که با فلسفه ورزی مخالفند توصیه میشود به رساله هایی که از ائمه در باب برخی مسائل بنیادی عقلی بجا مانده است نگاهی بیندازند. مثلا خطبۀ اول نهج البلاغه و یا رساله امام حسن دربارۀ قضا و قدر و امثال اینها.
درپایان جلسه اساتید و طلاب وارد گفتگو با آیت الله سبحانی شدند.